مکتب مریم باکره

ظهور مکتب فکری نوینی به نام «مریم باکره » به نحوی نظریه الهی دانان مرد مسیحی  که معتقد بودند طبق متون انجیل، زنان در درجه دوم خلقت قرار دارند و تهدیدی برای مردها محسوب می شوند، را تایید کرد. برهان های موجود درعهد جدید مبنی بر تأیید باکره بودن مریم مقدس بسیار پراکنده است؛ پولس نویسنده ی 13 الی 15 کتاب عهد جدید، تنها یک بار در غلاطیان 4: 4 به تولد طفلی یهودی اشاره کرده است و هیچ نکته ای درباره ی مادر یا پدر او ذکر نکرده است. مشابه آن در انجیل مرقس تنها یک بار از مادر عیسی(بدون ذکر نام مریم) سخن گفته است که در آن عیسی با مادرش برخورد خوبی نداشته است. هیچ سخنی مبنی بر باکره بودن مریم و نحوه ی بارداری او در انجیل مرقس نیامده است.

در انجیل یوحنا نیز نام مادر عیسی ذکر نشده است و با وجود اینکه در این انجیل می خوانیم که مادر عیسی در اولین معجزه فرزندش (یوحنا2: 1-11) و نیز در صحنه مصلوب شدن او حضور داشته است(یوحنا19: 25-27) اما ذکری از باکره بودن مریم به میان نیامده است. در انجیل متی و لوقا آمده است که مریم، مادر عیسی، باکره بود. ایشان معتقدند که تولد عیسی موردی استثنایی و بی نظیر بوده است. 

الهی دانان مسیحی مریم را چون حوّای جدیدی معرفی کرده اند که با تسلیم شدنش به امر جبرئیل، در جایگاهی مخالف حوّای فرمان شکن قرارگرفته است. همان طورکه عیسی مسیح با نشان دادن راه نجات، انسانها را ازگناه آدم پاک کرد مریم نیز با طریقه حفظ عفت و پاکدامنی، زنها را از محکومیت حوّا رهانید. اگر در آغاز آفرینش بشر، یک مرد و زن اولین گناه را به جهان آدمی آوردند، عیسی و مریم رستگاری را به انسان هدیه دادند. علاوه بر تقدس و پاکی مریم در نحوه بارداری عیسی، نقش مادری او نیز مورد تکریم قرارگرفته است. مریم در مسیحیت مخصوصاً در میان مردم عامی، ابتدا به عنوان زنی باکره سپس در جایگاه مادر خدا و بالاخره در نقش ملکه آسمان مقام رفیعی یافت و اسوه ی زنان شد.

طی قرون وسطا، مریم به عنوان ملکه آسمانها ستایش می شد و مردم او را اجابت کننده دعای خود می دانستند. ویژگی مؤنث بودن و مادرانه مریم این باور را تشدید کرده بود که او شفاعت کننده ای دلسوز بر مسیحیان گنهکار است. او به عنوان مادری داغ دیده و اندوهناک در غم و اندوه جهانیان شریک است و درد و رنج انسانها را تسکین می دهد. در قرنهای دوازدهم و سیزدهم میلادی که ارزش تجرّد و باکره ماندن در نظر کلیسا و نیز در ادبیات و زندگی روحانی مردم به اوج رسیده بود، این طرز تفکر پدید آمدکه بهترین زنها کسانی هستند که همچون مریم عفیف و از دسترس مردها به دور باشند.

پی نوشت: برگرفته از کتاب زن در ادیان بزرگ جهان-علی غفاری

جایگاه مریم مقدس در قرآن

مریم (س) بانویی است که حداقل در 12 سوره‌ی قرآن از او یاد شده، و 34 مرتبه نامش ذکر گردیده، و در بیش از 100 آیه به شرح حال او پرداخته شده است. در این آیات ایشان ،

- از خاندان ابراهیم علیه السلام معرفی شده.(83 تا 85 انعام)

- فرزند پیامبری به نام عمران(12 تحریم) و تحت تکفّل حضرت زکریا بوده.(37 آل عمران)

- مادرش او را نذر خدمتگزاری خدا می‌کند و خدا نذرش را به بهترین شکل می‌پذیرد.(35 و 37 آل عمران)

- خداوند درباره‌ی چگونگی پرورش او می‌فرماید «أَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا» (او را بپرورد، پروردنی نیکو)(37 آل عمران)

- شخصیتی است که خود و خاندانش از شرّ شیطان دور نگاه داشته شده‌اند.(36 و 37 آل عمران)

- «انتخاب شده» و «پاک گردانیده شده» توصیف شده.(24 آل عمران)

- برتری داده شده نسبت به همه‌ی زنان هم عصرش خوانده شده.(24 آل عمران)

- برایش مائده‌ی آسمانی فرستاده می‌شده.(37 آل عمران)

- با فرشته‌ی وحی صحبت می‌کرده.(42 و 43 آل عمران)

- آیت و نشانه‌ای برای جهانیان معرفی شده. (91 انعام و 50 مومنون)

- زنی پاکدامن است که شرافت حمل عیسی روح الله را پیدا کرده.(12 تحریم و 91 انعام)

- خداوند به او بشارت تولد فرزندی به نام عیسی مسیح را می‌دهد که از مقربان الهی است.(45 آل عمران)

- صدّیقه معرفی شده.(75 مائده)

- کسی است که خدا خود از او در مقابل تهمت برخی از یهودیان رفع اتهام می‌کند.(156 نسا)

- تصدیق کننده‌ی کلمات خدا و کتب آسمانی بوده.(12 تحریم)

- مطیع و خاضع در برابر خدا توصیف شده.(12 تحریم)

مشاهده می شود که قرآن کریم نسبت به اناجیل، چهره‌ای به مراتب والاتر و دقیق‌تر از حضرت مریم (س) نمایان ساخته است. در منابع اسلامی نیز این بانوی بزرگوار جزو چهار بانوی برتر بهشتی معرفی شده است.

جایگاه مریم مقدس در اناجیل

مریم(س) مادر عیسی مسیح از زنان برجسته‌ی خلقت است که هم مسیحیان و هم مسلمانان برای ایشان، شأن و جایگاه ویژه‌ای قائل هستند. از آنجا که مریم به تعبیر مسیحیان مادر پسر خدا و حتی مادر خدا محسوب می‌شود، انتظار می‌رود شخصیت ایشان، نزد مسیحیان برجسته‌تر از هر منبع و مکتب دیگری باشد. اما می بینیم که مریم (س) در اناجیل حضور کمرنگی دارد و در مقابل، توصیفات متعددی از ایشان در قرآن کریم آمده است. با وجود آنکه در طول تاریخ، کلیسا کوشیده تا با توصیفاتی همچون بکارت و معراج، شخصیتی ممتاز از این بانوی مقدس ترسیم کند، اما آنچه در اناجیل فعلی درباره‌ی حضرت مریم دیده می‌شود، چهره‌ای عادی و عاری از ویژگی‌های برجسته‌ی یک انسان متعالی است. مواری از اناجیل(با حذف موارد تکراری) که به توصیف مریم پرداخته بدین شرح است:

- مریم نامزد مردی به نام یوسف بود که پیش از ازدواج با وی در حالی که باکره بود، از روح القدس باردار شد.(متی 1: 18 و لوقا1: 27)

- پیش از بارداریِ مریم به عیسی، جبرئیل بر او نازل شد و وی را به زاییدن مولودی مقدس به نام عیسی بشارت داد؛ مولودی که پسر خدا خوانده می‌شود.(لوقا1: 26-35)

- مریم از حضور فرشته مضطرب شد و پرسید چگونه امکان دارد فرزندی به دنیا آورم در حالی که هنوز با مردی ازدواج نکرده‌ام؟ فرشته پاسخ داد نزد خدا هیچ چیز محال نیست و تو از روح القدس باردار خواهی شد.(لوقا1: 29-34)

- مهم‌ترین و تنها تجلیلی که از مریم در کتاب مقدس به چشم می‌خورد، توصیفی است که جبرییل به واسطه‌ی باردار شدن ایشان به مولودی مقدّس بیان می‌کند:«سلام بر تو‌ ای نعمت رسیده، خداوند با توست و تو در میان زنان مبارک هستی ... ‌ای مریم ترسان مباش زیراکه نزد خدا نعمت یافته‌ای»(لوقا1: 28 و 30)

 اما درباره‌ی اینکه این بانو دارای چه قابلیت‌های منحصر بفردی بوده که خداوند حکیم او را از میان سایر بندگانش به مادریِ عیسی برگزیده، مطلبی دیده نمی‌شود.

و اما رفتار عیسی درباره مادرش به نقل اناجیل:

-در یک مجلس عروسی شراب تمام می‌شود و مریم به پسرش می‌گوید صاحبخانه دیگر شراب ندارد. عیسی  در پاسخ، به مادرش می‌گوید:«ای زن مرا با تو چه کار است؟!»(یوحنا2: 4)

آیا چنین ادبیاتی از کسی که الگوی رفتار دیگران است، پسندیده است؟

آیا عیسی که همواره توصیه به محبت می کند، این محبت شامل مادرش نمی شود؟

- یک روز که عیسی مشغول موعظه‌ی مردم بود، مریم و پسرانش به دنبال او رفتند تا او را به خانه بازگردانند؛ چراکه گمان می‌کردند عیسی از خود بیخود شده است.(مرقس 3: 21) مردمی که آنجا بودند به عیسی خبر می‌دهند مادر و برادرانت بیرون ایستاده‌اند و تو را صدا می‌کنند. عیسی در پاسخ می‌گوید:«کیست مادر من و برادرانم کیانند؟»(مرقس3: 33)

سپس به جماعتی که دورش حلقه زده بودند اشاره کرد و گفت خویشان من همین‌ها هستند که اینجا نشسته‌اند و اراده‌ی خدا را به جا می‌آورند (یعنی به من ایمان آورده‌اند): «اینانند مادر و برادرانم، زیرا هر که اراده خدا را بجا آرد همان برادر و خواهر و مادر من باشد.»(مرقس3: 34-35)

آیا مریم به پسرش و سخنان او ایمان نداشته که وقتی به عیسی گفته می‌شود «مادرت آمده» می‌گوید «مادرم؟! مادر من کسی است که اراده‌ی خدا را به جا آوَرَد!»؟

آیا از سخنان عیسی چنین برداشت نمی‌شود که او از رفتار مادر و برادرانش ناراحت بوده و انتظار داشته آنها هم در حلقه‌ی ایمان آورندگان به او حضور داشته باشند؟

- در یکی از موعظه‌ها، زنی تحت تاثیر کلام عیسی قرار می‌گیرد و از میان جمع فریاد می‌زند:«خوشا بحال رَحِمی که تو را حمل کرد»(لوقا11: 27) اما عیسی در پاسخ به زن می‌گوید:«بلکه خوشا بحال آنانی که کلام خدا را می‌شنوند و آن را حفظ می‌کنند»(لوقا11: 28)

آیا مریم از زمره‌ی آنهایی که کلام خدا را می‌شنوند و حفظ می‌کنند بیرون بوده؟

آیا عیسی نمی‌توانسته بدون آنکه سخن آن زن را در تمجید مادرش رد کند، به مردم تذکر بدهد کسانی که کلام خدا را حفظ می‌کنند از جایگاه بالایی برخوردارند؟